2023 жылдың бірінші жартыжылдығында қазақстандық өндірушілердің дайын өнім айналымы 39,4 млрд долларды құрады, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 22%-ға жоғары.
ҚР Сауда және интеграция министрлігінің баспасөз қызметінің хабарлауынша, дайын өнім айналымының үштен бірін Қазақстаннан 12,1 млрд долларды құрайтын тауарлық емес тауарлар экспорты құрады.
Негізінен экспортталатын өнімдер – металлургия және химия өнеркәсібі, бұл мыс және катодты мыс, ферроқорытпалар, уран, мұнай өнімдері, өңделмеген мырыш пен алюминий, ыстықтай прокатталған жалпақ бұйымдар және табиғи газ. Шетелдік тұтынушылар да Қазақстанда өндірілген бидай ұнын, күнбағыс майын, минералды тыңайтқыштарды белсенді түрде сатып алуда. Оның ішінде тек 155,9 мың тонна күнбағыс майы экспортталды. Бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 33,4 пайызға артық.
Жалпы, өткен жылдан бері күнбағыс майын сыртқы нарыққа жеткізуді ұлғайту үрдісі байқалуда. 2022 жылдың соңында Қазақстаннан күнбағыс майының экспорты 2021 жылмен салыстырғанда 3 есе өсіп, ақшалай түрде 346,4 млн долларды құрады. Сонымен қатар, өткен жылы отандық өндірушілер маргарин жеткізу көлемін 2,7 есеге ұлғайтып, 88,8 млн долларға дейін жеткізді.
Экспорттың ең көп көлемі Ресейге, Қытайға, Өзбекстанға, Түркияға және шет елдерден – Нидерланды, Ұлыбритания, Жапонияға жөнелтіледі. Ағымдағы жылдың алты айында қазақстандық дайын өнімді импорттаушы елдердің географиясы айтарлықтай кеңейіп, 114-тен 125-ке жетті.
Отандық тауар өндірушілердің сыртқы нарыққа шығуын қамтамасыз ету үшін Қазақстан Республикасының Сауда және интеграция министрлігі экспорттаушыларды мемлекеттік қолдау шараларын қамтамасыз етуде. Бұған сауда миссияларын ұйымдастыру, халықаралық көрмелер мен бизнес форумдарға қатысу, оқыту жобалары мен бағдарламалары кіреді.
Осылайша, акселерация бағдарламасы қазақстандық компанияларға жаңа нарықтарды тиімді игеруге көмектеседі. Биыл бағдарламаға қатысу үшін тамақ, химия, тоқыма және қызмет көрсету салаларынан 111 экспорттаушы кәсіпорын іріктелді. Оның үстіне 2023 жылы IT қызметтерін шетелге экспорттауға дайын қазақстандық компаниялардың саны айтарлықтай өсті.
Тауарларды жылжытудың тағы бір қазіргі құралы - Alibaba.com халықаралық электрондық сауда платформасы. Мемлекет отандық тауар өндірушілер мен сауда компанияларына өз өнімдерін осы платформада өткізуге мүмкіндік беріп отыр. 2023 жылы 70 жеткізуші Қытайдың ең ірі B2B нарығына кіру мүмкіндігіне ие болды және оларға «Алтын жеткізуші» мәртебесі бар есептік жазбалар берілді. Alibaba платформасы арқылы сату көлемі бүгінде 300 миллион доллардан асады.
Электрондық коммерцияның қарқынды дамуын ескере отырып, мамыр айында Қазақстанның экспортқа бағытталған компаниялары үшін B2C платформасы ашылды – JD.com. Оның негізінде қазақстандық тауарлардың ұлттық павильоны қалыптасты. Отандық азық-түлік өнімдерінің бірінші партиясы бір аптада сатылып кеткені жоғары сапалы азық-түлік өнімдеріне сұраныстың жоғары екенін және қазақстандық азық-түлік өнімдерінің бәсекеге қабілеттілігін көрсетеді. Қазіргі уақытта жаңа жеткізушілерді іздеу және таңдау жұмыстары жүргізілуде. Бұл шаралардың барлық кешені шикізаттық емес тауарлардың экспортын арттыруға бағытталған.
Қолдау құралдары ретінде экспорттаушы компаниялар сауда-экономикалық миссияларға қатысу үшін ұйымдастырылады. Қазақстандық кәсіпкерлердің Сиань қаласына (ҚХР) сауда миссиясы аясында мамыр айында Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің қолдауымен, Сиань қаласындағы Қазақстан Республикасының Бас консулдығының базасында қазақстандық өнімдердің пилоттық көрмесін іске қосты.
17-21 тамыз аралығында Қытай Халық Республикасының Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық ауданы Үрімжі қаласында өткен «Қытай – Еуразия: тауар және сауда» халықаралық көрмесіне төрт мыңнан астам қазақстандық тауар өндірушілер қатысты. Олар ЭКСПО көрмесіне келушілерге кондитерлік және макарон өнімдерін, джемдер мен мармеладтарды, бал, балмұздақ, сусындар, тоқыма бұйымдарын, зергерлік бұйымдарды және басқа да өнімдерді ұсынды. Бұл ретте Қазақстанның ұлттық стенді өз өнімдерін ұсынған 40 ел мен аймақтың арасында көрмеде үздіктердің бірі болды.
Қазақстандық делегация құрамында кәсіпкерлер мемлекеттік органдарды, сауда желілерін, қоймаларды, шет мемлекеттердің ұлттық компанияларын аралап, әлеуетті серіктестермен кездесіп, сатып алу қабілетін зерделеуде. 2023 жылдың 6 айында Вьетнам (Ханой), Әзірбайжан (Баку), Иран (Тегеран), Қытай (Сиань), Өзбекстан (. Ташкент), Қырғызстан (Бішкек) сияқты елдерге 6 іссапар ұйымдастырылып, өткізілді. ). Жыл соңына дейін тауар өндірушілердің тағы 4 шетелдік сапары жаңа нарықтарды іздестіру және іскерлік байланыстарды орнату көзделуде.
Мәселен, 10-12 қыркүйекте қазақстандық кәсіпкерлер Душанбелік әлеуетті серіктестермен тұрақты іскерлік келіссөздер жүргізуде. Сауда-экономикалық миссияға машина жасау, тамақ, химия және өңдеу өнеркәсібінен 22 қазақстандық кәсіпорын қатысуда. Бұл Қазақстан мен Тәжікстанның іскер топтарының бір алаңдағы екінші кездесуі. Мамыр айында Астанада Қазақстан-Тәжікстан ірі бизнес-форумы өтіп, онда 2,6 миллиард доллардан асатын ынтымақтастық туралы 40 құжатқа қол қойылды.
Қазақстан мен Тәжікстан арасында экономиканың түрлі салаларында өзара тиімді ынтымақтастықтың көптеген бағыттары бар. Біздің еліміз Тәжікстанның ТОП-3 ірі сауда серіктестерінің қатарына еніп, екінші орынды мықтап иеленді. Қазақстан соңғы уақытта Тәжікстан нарығына автомобиль өнімдерін сәтті экспорттауда. Атап айтқанда, Қостанайдағы «СарыарқаАвтоПром» ЖШС зауытында құрастырылған JAC автокөліктері Душанбе такси паркін құрайды. Жалпы, Тәжікстан Қазақстанда құрастырылған 200-ден астам автокөлікті әкелді.
Тамыз айының басында Астанада алғаш рет Қазақстан-Ауған бизнес форумы өтті. Өзара ынтымақтастық орнатуға Ауғанстаннан 200-ге жуық делегат келді. 2023 жылдың бес айында елдер арасындағы тауар айналымы 233,3 миллион долларды құрады, оның 225,1 миллионы қазақстандық экспорт болды. Қазақстан мен Ауғанстан арасындағы тауар айналымы 2022 жылы шамамен бір миллиард долларға (987,9 миллион доллар) жетіп, 2021 жылғы көрсеткішті екі есеге арттырды. Тауар айналымының 90 пайызы қазақстандық экспортқа, негізінен өңделген өнімдерге тиесілі.
Ауғанстан ұн экспортының жалпы көлемінің 70%-ын құрайтын Қазақстан үшін басым ұн нарығы болып табылады.
Қазақстанның Ауғанстанға азық-түлік, мұнай-химия, химия, металлургия, жеңіл және машина жасау өнеркәсібі тауарлары үшін 500 миллион долларға экспорттық әлеуеті бар.