Ғалымдар әлемдік ғылыми қауымдастықтың құттықтауларын қабылдауда.
Назарбаев Университеті Асси-Түрген астрофизикалық обсерваториясының телескопы 2023 жылдың 28 наурызына қараған түні "гамма-сәулелерінің жарылысы" деп аталатын ғарыштық оқиғаға бірегей және инновациялық бақылау жасады.
Гамма-сәулелену жарылыстары - ғаламдағы ең жарқын электромагниттік құбылыстар. Халықаралық ғылыми қауымдастықтың ондаған жылдар бойы жүргізген күш-жігеріне қарамастан, олардың нақты сипаты мен параметрлері әлі де түсініксіз.
Қазақстандық астрофизиктер гамма-сәуленің жарылуын тіркеп, 41 секундтан 30 минутқа дейінгі жарықтан кейінгі жарқырау туралы ең алғашқы мәліметтерді алды. Ғарыштық орбитада NASA телескопы қазақстандық обсерваториядан кейін 110 секундтан кейін жарық «автошокты» бақылай бастады.
NASA қызметкерлері өз баяндамасында бұл энергияның жарылуын бірінші болып тіркеген қазақстандық обсерватория екенін растады. Жарылыстың 41 секундтан 110 секундқа дейінгі бірегей деректері тек отандық астрофизиктерде ғана бар.
Бақылау жүргізген 14 обсерваторияның бірі болып табылатын келесі жерүсті телескоп біздің обсерваториядан 30 минут өткен соң ғана гамма-сәуленің жарылуын бақылай бастағаны белгілі.
«Гамма-сәулелерінің жарылуы 5 миллиард жарық жылы қашықтықта болғанымен ерекше. Шаңның жойылуы гамма-сәулеленудің ең ерте сатысында түс өзгеруінің себебі болып табылады деп болжанады. Мұндай құбылыстарды ерте кезеңде байқау үшін өте жылдам қозғалатын және бір уақытта бірнеше толқын ұзындығын түсіретін телескоп қажет», - деді Назарбаев университетінің энергетика және ғарыш зертханасының ғылыми қызметкері Тоқтархан Көмеш.
Асси-Түрген обсерваториясының мамандарын Нобель сыйлығының лауреаты, көрнекті астрофизик және космологтардың бірі Джордж Фицджеральд Смут III жеке құттықтады.
«Бұл бақылау ғылымындағы алға жасалған үлкен қадам. Бұл автоматтандырылған телескоп пен аспаптар жүйесін жасау және орнату жөніндегі көзқарасқа, қаржыландыру мен жұмысқа ғана емес, сонымен қатар ұжымның жоғары кәсібилігіне де байланысты екенін мойындау маңызды. Алда ең қызықты, құнды деректерді өңдеу және талдау күтіп тұр», - деді Джордж Фицджеральд Смут III.
Бақыланған деректерді қазір зерттеушілер тобы мұқият талдап жатыр. Талдау толық зерттелмеген гамма-сәулеленулердің табиғатын ашады деп күтілуде.